ملی گرایی جنگ افروزانه

به نظر می رسد در هر کشوری که بحران اقتصادی و نومیدی ملی غلبه می کند یکی از نخستین علائم آسیب شناسانه رشد تمایلات لجام گسیخته ملی گرایانه است. در قبل از جنگ دوم جهانی بحران اقتصادی آلمان بنا به نظر اجماعی صاحب نظران نقش اساسی در رشد ناسیونال سوسیالیست های آلمان داشت. در خاورمیانه نیز هرکجا که بیشتر با بحران مواجه بوده رشد تمایلات تند ناسیونالیستی و جستجوی عوامل بیرونی برای درمان دردهای درونی بارزتر شده.
البته صاحب نظرانی هم هستند که اصولا بین ناسیونالیسم جهان سومی و ناسیونالیسم در کشورهای پیش رفته فرق می گذارند. نسبت به اولی نظری خوش و حق به جانب دارند؛ اما در مورد کشورهای قدرتمند معمولا آن را به فاشیسم و نازیسیم تعبیر می کنند.
شخصا ناسیونالیسم را در هیچ کجا نمی پسندم. اما حس تعلق ملی و عاطفه ملی را قبول دارم و برایم قابل احترام است. مهرورزی به میهن و حس مسوولیت در دفاع از میهن یک حس طبیعی و احترام انگیز است.
اما این حس در بسیاری موارد ملعبه دست قدرت طلبان و عوام فریبان می شود و بهانه ای می شود برای تحقیر ملل دیگر، برای اعمال سلطه و برتری طلبی و زورگویی و اشغالگری.
صاحب نظران پیش بینی می کنند که بحران جاری سرمایه داری ممکن است دوباره زمینه ای فراهم کند که عوام فریبان از نو در این کشورها میدان دار شوند و با تحریک مردم با احساسات ملی گرایانه ی تعرضی و ایجاد تشنج با همسایگان و دیگران مسایل بنیادین مربوط به بحران اقتصادی خود را به گردن دیگران بیاندازند.
حرف های تی-پارتی در امریکا و واکنش های نژادپرستانه ای که در محافل دست راستی امریکا باب شده است را نشانه هایی از همین رویکرد عوام پسندانه ی تعرضی و طلبکارانه باید ارزیابی کرد.
در ژاپن هم همین پدیده با شدت بیشتر خودنمایی می کند. حزب لیبرال دموکرات ژاپن که در انتخابات اخیر پیروز شده با وسعت بسیار دست اندرکار تشدید مخاصمات با همسایگان و تزریق روحیات شووینیستی به مردم ژاپن است. محور اصلی تبلیغات این حزب بازخوانی تاریخ بعد از جنگ دوم جهانی و سربلند ساختن رهبران آن کشور در جنگ دوم جهانی و متهم کردن چین و امریکا به تجاوز به ژاپن است. تنش بیسابقه در روابط چین و ژاپن بر سر سه صخره غیر مسکون در آب های بین دو کشور، حملات روزمره به کره جنوبی و روسیه بابت ادعاهای ارضی پس مانده از جنگ دوم جهانی از نمونه های کوچک عزم شینزو آبه، نخست وزیر تازه ژاپن به تغییر فضای کشور غمزده و ورشکسته ژاپن است.
جالب توجه است که ۱۴ نفر از ۱۸ وزیر کابینه آقای آبه، عضو معبد یاسوکونی هستند و هر هفته دسته جمعی برای آمرزش روح دفن شدگان در آنجا به آنجا میروند. این معبد محلی است که پس از فتح ژاپن کسانی که به جرم جنایات جنگی اعدام شده اند در آن دفن اند.

همین روحیه ناسیونالیسم افراطی را در اسرائیل هم می توان مشاهده کرد. ۲ هفته دیگر انتخابات آن کشور است و همه نظر سنجی ها می گوید یک چرخش به راست بیشتر و سیاستی تعرضی تر در جامعه اسرائیلی آرای بیشتری را برای دولت فعلی به همراه دارد و نتان یاهو نیز با آگاهی کامل در همین مسیر میرود. همه موتلفان دولت وی در برنامه خود به صراحت مرزهای اسرائیل را رودخانه اردن قرار داده، تمام سرزمین فلسطین را خاک اسرائیل شناخته اند و همه شان نظریه «راه حل دو دولت»‌را مردود دانسته اند. نظرخواهی اسرائیلیان از نقطه نظرهای اعضای حزب لیکود نیز نشان داده است که آنان نیز عینا همین مواضع را دارند و فقط شخص نتان یاهو رسما اعلام نکرده است که به نظریه «راه حل دو دولت»‌ وفادار نیست.
و این در حالیست که همه آمارها نشان می دهد که وضع اقتصاد اسرائیل هیچ گاه در طول دهه های اخیر به این حد نابسامان و نارضایی مردم از وضع اقتصادی خود تا این حد گسترده نبوده است.

همین پدیده در آرژانتین نیز سر برآورده. بحران حدت یابنده اقتصادی در آن کشور، فرناندز کریشنر، سی سال پس از شکست از انگلیس سکوت را شکسته و خواهان بازگردانیدن جزایر مالویناس، (فالکلند) به آرژانتین شده است. جزایری که نفت در آنها پیدا شده، ۳۱۶۰ نفر جمعیت و حدود ۱۶۰ میلیون دلار درآمد سالانه آن
یک منبع عمده بسیج ملت ها برای تحمل جنگ همین روحیه سرخوردگی و یاسی است که به دلایل مختلف ممکن است گسترده شود. چنانچه چنین روحیه ای غالب شود راه برای عوام فریبی و نشان دادن دشمن خارجی هموار می شود.
یاد گرفتن راه برخورد با این عوام فریبی اهمیت کلیدی دارد. در کشور ما هم برای یک دوره تاریخی طولانی گرایش های مختلف کوشیده اند با توسل به روحیه سرخورده و فشارهایی که جامعه متحمل می شود نوعی دشمن خارجی مسوول شناخته شود. تردید نباید کرد که هرگاه فشار خارجی اقتصاد ما را فلج کند در درون جمهوری اسلامی ایران عناصری که «دشمن خارجی» را آماج قرار دهند و روحیه ضد عرب و ترک و سنی و یهود و بهایی و غیره و غیره را به انفجار برسانند فراوان خواهد داشت.