داستان نامه به بازرگان و سرنوشت ما

01.01.09 | فرخ نگهدار


فرخ نگهدار

.(JavaScript must be enabled to view this email address)

۶ اسفند ۱۳۸۸

در ستاد میکده بودیم و هر روز خبر حمله به فدائیان و به زنان و اعمال ارتجاعی دیگر می‌رسید. شعار حمله کنندگان همه جا “حزب فقط حزب الله – رهبر فقط روح الله” بود. ما مسوولین سازمان با هم مشورت کردیم که چه کنیم. بحث شد که دولت موقت هم از این کارهای “فالانژها” در کمیته‌ها بشدت ناراضی است. تحلیل کردیم که حاکمیت دو گانه است. یک طرف دولت بازرگان، “بورژوازی لیبرال”، است. اما طرف دیگر روحانیون طرفدار آیت الله خمینی “ضد امپریالیست” ترند. بعد سوال این شد که حالا ما باید چه سیاستی در قبال هر یک اتخاذ کنیم؟ جمع بندی کردیم: گرچه طرفداران خمینی در مبارزه ضدامپریالیستی به ما نزدیک ترند اما دولت بازرگان هم دست بالا را ندارد و هم بیشتر آزادی می‌دهد. و چون برای ما آزادی فعلا بیشتر اهمیت دارد لذا ما باید از دولت بازرگان در برابر روحانیون پیرو خمینی حمایت کنیم
این شد که قرار شد نامه‌ای به بازرگان بنویسیم با همین مضمون. من نامه را نوشتم و رفقا هم خواندند و خوششان آمد و فرستادیم. این نامه در دومین شماره نشریه کار، مورخ ۲۴اسفند ۵۷ منتشر شد. فردا مهندس بازرگان در تلویزیون ظاهر شد و در حالی که چشمانش از خوش حالی برق می‌زد، یادم می‌آید که گفت: “بالاخره فدائیان هم سر عقل آمدند”.
صبح بعد درستاد میکده بلوا بود. مسوولین سازمان، و بیش از همه من زیر فشار قرار گرفتیم که این نامه به معنای حمایت از بورژوازی لیبرال است. و “بورژوازی لیبرال هیچ ظرفیتی در انقلاب دموکراتیک ندارد.”، “این دولت ضد انقلاب است”. و و … از همه تندتر و معترض تر حیدر بود که بعد تر رهبر فکری اقلیت شد. او معتقد بود که دولت در حاکمیت دست بالا را دارد و دولت دولت بورژوایی است. انقلاب دموکراتیک است. و ما بورژوازی ملی نداریم و این دولت انقلاب دموکراتیک ایران را به شکست خواهد رساند. هیچ نوع حمایت از حاکمیت جدید نباید کرد، چه از خمینی و چه از بازرگان. دولت باید آماج اصلی مبارزه ما باشد. (چون این فکر در هیات تحریره نشریه کار اکثریت داشت، نامه مرکزیت سازمان به بازرگان در لابلای صفحات میانی رفت و تیتر اول نشد)

در کمتر از ۲۴ ساعت جنگ تقریبا مغلوبه شد. رفقای مرکزیت تصمیم گرفتند مرا موقتا از مسوولیت سیاسی بردارند. رفیق مجید در این مورد اصرار جدی تر داشت. اما نه از روی مخالفت با من. بلکه بیشتر به خاطر خوابانیدن سرو صداها. او می‌گفت ما به دلیل ضعف تئوریک نمی توانیم خوب دفاع کنیم و بهتر است فرخ برود بیشتر بخواند. من به خانه یکی از رفقا منتقل شدم و شروع کردم به خواندن آثار مارکسیستی. از جمله مجموعه آثار لنین و تاریخ حزب کمونیست شوروی.

حدود دو سه ماهی طول کشید. یادم می‌آید که تاریخ حزب کمونیست شوروی، از انتشارات حزب توده ایران روی من اثری عمیق داشت.

در پایان من تزهای خود را آماده کردم. اساسی ترین آنها در همان مقاله معروف “حول شعار مرگ بر امپریالیسم جهانی به سرکردگی امپریالیسم امریکا متحد شویم” بود.

اساس نظریه بیژن جزنی و مسعود احمدزاده هم این بود که تضاد اساسی تضاد خلق و امپریالیسم است. استبداد بدون اتکاء بر امپریالیسم امکان تجدید حیات ندارد. لذا خطر عمده همانا خطر امپریالیستم و بازگشت حکومتی دست نشانده است. در چنین صورتی استبداد باز میگردد و آزادی سیاسی از میان می‌رود.

ماجرای این سند نشان می‌دهد که چگونه سیاست گذاری‌های عمل گرایانه و پراگماتیک در نبرد با تئوری‌ها و سنن سیاسی استقرار یافته، و زیر سلطه و اتوریته‌های سیاسی عملا موجود، بر اثر بی تجربگی و نیز در کشاکش رقابت‌های گروهی، به سهولت پس می‌نشیند و ضربه فنی می‌شود.

اگر سیاست مندرج در نامه به بازرگان ادامه یافته بود. شاید سازمان فدائیان خلق خیلی زودتر به راه راست هدایت شده بود. اما این “اگر” اگری مطلقا نا ممکن بود. اصلا فرهنگ اش در جامعه نبود. اگر هم بود خیلی ) ضعیف بود. در میان چپ‌ها منش و روش اسکندری (لیبرالیسم چپ) خیلی کم تر از منش و روش کیانوری (رادیکالیسم ضدامپریالیستی) پایگاه داشت. اگر در نبرد “که بر که” در حزب توده ایران فکر اسکندری بر کیانوری پیروز شده بود، شاید زمینه بیشتری در میان ما فدائیان به وجود می‌آمد که فکر مندرج در نامه به بازرگان را رها نکنیم.

به خصوص در همان ایام در سازمان مجاهدین هم کشمکش بود. لطف الله میثمی، محمد رضا سعادتی و برخی دیگر با مشی رجوی موافق نبودند و فشار آوردند. آنها همه شکست خوردند.

اگر مجاهدین و توده‌ای‌ها رهبری آلترناتیو دست بالا می‌یافت امکانات برای مهار رادیکالیسم اسلامی مبتنی بر ولایت فقیه و کاهش خشونت بیشتر می‌شد. نمی گویم ما می‌توانستیم آلترناتیوی برای حاکمیت اسلامی به وجود آوریم. می‌گویم می‌توانستیم از میزان کشتارها و خرابی‌ها بکاهیم و هم شدت و هم عمر استبداد دینی را هم کاهش دهیم.

شکست اسکندری از کیانوری و شکست میثمی و سعادتی از رجوی و از میان رفتن بهشتی و مطهری، و از همه مهمتر شکست چپ‌ها از راست‌ها در آستانه مرگ آیت الله خمینی و غلبه خامنه‌ای بر منتظری رویدادهای سیاسی معینی هستند که بر سرنوشت امروز ما تاثیر قطعی داشتند.

در میان ما فدائیان البته روند دیگری طی شد. اشرف و اقلیت از اکثریت شکست خوردند. آیا می‌توان گفت اگر جز این بود سرنوشت و تاثیر ما بر شرایط سیاسی کشور مثبت تر بود؟ در صفوف فدائیان شکست و پیروزی که بر که می‌توانست نتایجی مثبت تر تولید کند؟

با این حال حالا که ۳۱ سال از روزهای تحریر نامه به بازرگان گذشته است من در ارزیابی از خط مشی سیاسی فدائیان، که خود از طراحان عمده آن بوده ام، که برخلاف حملات تندی که از سوی چپ انقلابی و مجاهدین به اکثریت می‌شد و می‌شود، خطای عمده ما در تلاش برای شکوفایی جمهوری اسلامی ایران، برای فعالیت علنی و قانونی، و برای پیشبرد سیاست اتحاد و انتقاد از حکومت نبود. این‌ها همه خط مشی هایی بود که آقای بازرگان و نهضت آزادی ایران نیز حامی آن بودند. افسوس من از در غلطیدن به مواضعی است که آزادیخواهی مهندس بازرگان را فدای پیشبرد مبارزه ضد امپریالیستی می‌کند، افسوس من از رفتاری است که ما با مهدی بازرگان، و از جنبه‌ای دیگر با عبدالرحمن قاسملو داشته ایم؛ افسوس من از این است که ما اسکندری را بر کیانوری ترجیح ندادیم.

نمی توانم بگویم ما از ظرفیت‌های بازرگان و دولت او بی خبر بودیم. خیر. نامه به بازرگان نشان می‌دهد که خیلی خوب ما با آنچه او می‌خواست و می‌کرد، آشنا بودیم. ما اسیر ایدئولوژی‌های جا افتاده‌ی عصر خود بودیم. و اما این اسارت هیچ چیزی از بار مسوولیت ما در قبال رفتاری که بازرگان ونهضت آزادی داشته ایم کم نمی کند.

این بخشی از سخن رانی من بود در مراسم یادروز مهندس بازرگان آیت الله منتظری در لندن. بخش دوم سخن رانی مذکور در سایت‌های خبری تحت عنوان ناقدان نفرت پراکنی و ستیزه جویی انتشار یافته است.

—————————

لینک پیام من به نشست لس آنجلس در بزرگداشت مهندس بازرگان و آیت الله منتظری:

http://www.youtube.com/watch?v=9c0JRKBHyR4

http://www.youtube.com/results?search_query=فرخ+نگهدار+بازرگان&search_type=&aq=f

متن کتبی سخنرانی من در یادروز مهندس بازرگان و آیت الله منتظری در لندن:

http://www.roozonline.com/persian/news/newsitem/article/////-a27521b810.html

http://www.rahesabz.info/story/10085/
image